Here is a recording in a mystery language and in an unusual style. Can you name the language and/or the style of singing?
Category: Music
Dysgwyr agus Gaeilgeoirí
Yr wythnos hon, cwrddais â ferch o’r Weriniaeth Tsiec sy’n dysgu Cymraeg. Mae hi’n gwneud gradd Saesneg mewn prifysgol ym Mrâg ac yn dysgu Cymraeg ar ei phen ei hunan. Daeth hi o hyd i mi trwy fy wefan a dyn ni wedi bod yn sgwrsio yn Saesneg, Tsieceg a Chymraeg arlein yn ddefnyddio Skype. Un o’r grŵp canu ydw i’n mynychu bob nos Fawrth yn y Canolfan Iwerddon Hammersmith yn Llundain ydy Cymro-Cymraeg hefyd. Ymddengys bod dysgwyr a siaradwyr Cymraeg mewn cryn dipyn o leoedd annisgwyl.
Dw i’n gwneud cynnydd da gyda’r gitâr. Dw i wedi dysgu y rhan fwya’r cordiau sylfaenol ar gof a mae fy newidiadau cord yn mynd yn lyfnach a chyflymach yn raddol. Dw i’n mwynhau yn fawr chwarae’r gitâr a dw i’n penderfynol dysgu e yn dda iawn.
An seachtain seo, bhuail mé le cailín as Poblacht na Seice atá ag foghlaim Breatnais. Tá sí ag déanamh céim Béarla in ollscoil i bPrág agus ag foghlaim Breatnais ina haonar. Tháinig sí orm trí mó suíomh idirlín agus bímid ag caint le chéile as Béarla, Seicis agus Breatnais ar an idirlín trí Skype.
Sa rang amhránaíocht sa Lárionad Gaelach i Hammersmith, Londain a bhím páirt a ghlacadh ann, tá beirt Gaeilgeoirí ar a laghad, agus Éireannaich eile gan Gaeilge. Tá mé den bharúil nach bhfuil suim mór ag na Gaeilgeoirí Gaeilge a chaint, ach b’fhéidir go bhfuil cearr agam.
Tá mé ag dul chun cinn go maith leis an giotár. Tá mé i ndiaidh an chuid is mó de na corda bunúsacha ag foghlaim de ghlanmheabhair agus tá m’athraigh corda ag éirigh níos mín agus níos tapa de réir a chéile. Bain mé an sult as an giotár a chluich agus tá rún daingean agam é a fhoghlaim an-mhaith.
Tuning into language
Language and music appear to be processed in the same parts of our brains, according to the results of research undertaken at Georgetown University Medical Center.
The research suggests that one part of the brain in the temporal lobes helps us to memorise information such as words and meanings in language and melodies in music. Meanwhile part of the brain’s frontal lobes helps us to learn and use the rules of language and music, such as sentence syntax and musical harmony.
Some theories of the origins of language, such as this one, argue that singing developed before language and that the brain structures that originally evolved to enable us to sing were later adapted for language. This research provides possible support for such theories.
Gwers gyntaf
Nes i fy ngwers gyntaf ar y gitâr ddoe. Gofynnodd yr athro wrtha i llawer o gwestiynau am fy ngwybodaeth am y gitâr ac am gerddoriaeth a dysgais ef i mi dau cord syml ac sut i strymio hefyd. Heddiw prynais i fy ngitâr cyntaf – gitâr acwstig gan Vintage (y V300).
Rinne mé mo chéad cheacht giotár inné. Chuir an múinteoir go leor ceisteanna orm faoi m’eolas faoi an giotár agus an ceoil agus mhúin sé cúpla corda simplí liom agus cad é méaraigh a dhéanamh. Inniu cheannaigh mé mo chéad ghiotár – giotár fuaimiúil le Vintage (an V300).
Rinn mi mo chiad leasan giotar an-dè. Chuir an tidsear móran ceiste rium mu dheidhinn m’aithne mu an giotar is an ceòl agus theagaisg e mi feadhainn còrda simplidh is diasganaich a deanamh. An-duigh cheannaich mi mo chiad giotar.
Gitâr / Giotár / Giotàr
Ddoe penderfynais ddechrau dysgu y gitâr o’r diwedd. Dw i’n meddwl amdano ers talwrn, a ddoe meddyliais “Pam lai?” – mae digon o awydd, arian ac amser ‘da fi. Dw i wedi darganfod athro ym Mrighton ar y we, a bydda i’n cysylltu â fe yfory. Yn gynta, bydd rhaid i mi prynu gitâr.
Inné chinn mé ar an giotár a fhoghlaim faoi dheireadh. Tá mé ag smaoineamh air ar feadh tamaill fhada, agus inné smaoinigh mé “Cén fáth nach dhéanaim?” – tá fonn mór, airgead agus am agam. Fuair mé múinteoir i mBrighton san idirlinn agus déanfaidh teagmháil leis amárach. Ar-dtús caithfidh mé giotár a cheannach.
An-dè chuir mi romham an giotàr ag ionnsachadh fa dheòidh. Tha mi a’ smaoineachadh air airson greis mhòr, agus an-dè smaoinich mi “Carson nach ionnsaich mi?” – tha dealas, airgead agus aimsir agam. Fhuair mi tidsear ann an Brighton agus cuiridh mi fios air a-màireach. An toiseach feumaidh mi ceannaich giotàr.
Dw i ‘nôl
Ddes i ‘nôl o Brâg nos Sul ar ôl gŵyl ardderchog. Dinas hardd a diddorol yw Prâg, ac hoffwn i’n mynd ‘nôl cyn bo hir. O Brâg beiciais ar hyd yr afonydd Vltava ac Elbe hyd at Meissen yn yr Almaen gyda ddeuddeg o bobl eraill o Loegr, Cymru, Canada ac Awstralia, ac arweinydd o Wlad Pwyl. Oedd dwy Gymraes-Gymraeg yn y grŵp a sgwrsiais yn Gymraeg gyda nhw.
Beicion tua 30 milltir y dydd – pellter eitha cyffyrddus. Oedd y tywydd yn ddiflas yn ystod hanner cynta’r wythnos – cymylog a gwyntog gyda cryn dipyn o law – ond oedd hi’n braf ar ôl hynny. Arhoson mewn gwestai cyffyrddus gyda gymeriad mewn trefi hanesyddol a deniadol. Oedd y bwyd yn eitha blasus ac oedd digonedd ohonof.
Nos Fawrth, es i’r Hammersmith Irish Centre yn Llundain i gymryd rhan dosbarth mewn canu caneuon o Iwerddon. Meddyliais byddem yn canu ganeuon yn y Wyddeleg, ond y caneuon a ganon ni oedd i gyd yn Saesneg. Dim ots ‘da fi – dw i’n hoffi canu yn unrhyw iaith. Mae hi’n haws cofio geiriau caneuon yn Saesneg hefyd. Mae’r tiwtor yn dda iawn, mae’r pobl eraill yn y dosbarth yn neis, a mwynheais yn dda iawn.
Ar ais arís
Tháinig mé ar ais ó Phrág oíche Dhomhnaigh i ndiaidh saoire iontach. Is cathair álainn agus suimiúil í Prág, agus ba mhaith liom ag dul ar ais go luath. Ó Phrág rothaigh mé i rith na n-aibhneacha Vltava agus Elbe go Meissen sa Ghearmáin le dáréag daoine eile as Sasana, ón Bhreatain Bheag, as Ceanada agus ón Astráil, agus eolaí ón Pholainn. Ina measc bhí beirt bhan atá Breatnais acu agus rinne mé comhrá Breatnaise leo.
Rothaigh muid thart ar 30 míle gach lá – ní raibh sin ró-fhad, is dóigh liom féin. Bhí an aimsir go dona ar dtús – scamallach agus gaofar le cuid mhaith báisteach – ach bhí sé níos fearr i ndiaidh sin. D’fhán muid in óstáin compordach le caractar i mbailte stairiúil agus tarraingteach. Bhí an bia réasúnta blasta agus bhí go leor ann.
Oíche Mháirt chuaigh mé go dtí an Irish Centre i Hammersmith páirt a ghlacadh i rang ar an amhránaíocht Éireanach. Shíl mé go mbeadh na hamhráin as Gaeilge, ach bhí siad uilig as Béarla. Is cuma liom – is maith liom amhráin a chanadh in aon teanga agus tá sé níos éasca liricí as Béarla a chuimhneamh chomh maith. Tá an teagascóir an mhaith, tá na daoine eile deas, agus bhain mé an-sult as an rang.
Gŵyl y banc
Oedd hi’n braf ddoe – heulog a phoeth gyda gynt ysgafn – er oedd hi’n gŵyl y banc. Oedd hi’n braf dros y sul hefyd – newid neis ar ôl y tywydd diflas y gawson ni’n ddiweddar. Nes i cryn dipyn o bethau ar Omniglot yn y boreau, ac yn prynhawniau bues i ar y promenâd yn sglefrolio neu yn siwglo.
Cwrddais i âr un o’r nghyfeillion – hogyn sy’n chwarae y ffliwt – a phenderfynon ni’n cael sesiwn fach yn ei fflat bob Nos Iau. Gobeithio bydd ei gyfeillion sy’n chwarae y ffidl a’r gitar yno hefyd. Byddan ni’n ceisio dysgu o leiaf un dôn newydd bob wythnos.
Ddoe dw i’n wedi penderfynu gwneud cwrs mewn canu caneuon o Iwerddon yn y Canolfan Iwerddon yn Hammersmith, Llundain. Bydd y cwrs yn dechrau yng nghalon mis Medi, bydd e’n para am ddeng wythnos, a bydd e’n digwydd bob Nos Fawrth. Dw i’n edrych ymlaen yn eiddgar ato fe.
Lá saoire banc
Bhí lá breá ann inné – grianmhar agus te le gaoth éadroma – cé go raibh lá saoire banc ann. Bhí an aimsir go breá ag an deireadh seachtaine chomh maith – athrú deas i ndiaidh an aimsir uafásach a bhí ann le déanaí. Rinne mé cuid mhaith rudaí ar Omniglot ar maidin, agus tráthnóna bhí mé ag scátáil agus ag déanamh lámhchleasaíocht ar an promanád.
Bhuail mé le cara – buachaill a bhíonn ag seinm an fheadóg mhór – agus bheartaigh muid seisiún ceoil beag a dhéanamh gach oíche Déardaoin in ar árasán. Tá súil aige go mbeidh ar chara eile ann – fidléir amháin agus giotáraí. Bhain muid triail as port nua amháin ar a laghad a fhoghlaim gach seachtaine.
Inné bheartaigh mé cúrsa amhránaíocht sa Lárionad Gaelach i Hammersmith, Londain a dhéanamh. Beidh an cúrsa ag tosú i mí Mheán Fómhaira agus beidh sé ann gach oíche Mháirt ar feadh deich seachtaine. Tá mé ag súil go mór leis.
Bank holiday
It was a nice day yesterday – sunny and warm with a light breeze – even though it was a bank holiday. The weather was good over the weekend as well – a nice change after the horrible weather we’ve been having recently. I did quite a few things on Omniglot in the mornings, and spent the afternoons skating or juggling down on the seafront.
Yesterday I met up with a friend who plays the flute and we arranged to meet up at his place on Thursday evenings for a music session. He hopes to persuade some other friends to come as well – a fiddler and a guitarist – and we’ll try to learn at least one new tune a week.
I’ve also decided to sign up for a course in Irish singing at the Hammersmith Irish Centre in London. The course starts in September, takes place on Tuesday evenings and will last for ten weeks. I’m really looking forward to it.
Pleananna Cliste
Le déanaí bhí mé ag smaoineamh ar cad é atá mé ag iarraidh a dhéanamh sa todhchaí. Bhuel, i ndáiríre bhí mé ag smaoineamh ar an rud seo le blianta beaga anuas. Bhí mé ag smaoineamh ar páirt a ghlacadh sa sorcas, ar mhúinteoireacht, ar chéim máistir a dhéanamh, nó ar rud éigin éagsúil ar fad a dhéanamh mar taisteal timpeall an domhain ar rothar nó ar scátaí.
Cén fáth? Bhuel, bím ag obair sa post céanna le ocht mbliana anuas. Cé go bhfuil mo thuarastal maith, níl sé an post is suimiúla an domhain, agus ba maith liom rud éagsúil a dhéanamh agus b’fhéidir i mo chónaí in áit eile. An bhliain seo chugainn tá súil agam go mbeidh mé in ann beo ar an ioncam a gheobhaidh mé ó Omniglot chomh maith.
Ar faoi láthair mo phlean atá céim máistir sa teangeolaíocht a dhéanamh san Ollscoil na Breataine Bige, Bangor ar an bhliain seo chugainn. Tabharfaidh sé deis dom m’eolais faoi teangeolaíocht a fheabhsú, agus tá súil agam go mbeidh Breatnais líofa agam i ndiaidh bliain ansin.
I ndiaidh sin, b’fhéidir déanfaidh mé cúrsa ar ceol traidisiúnta agus Gaeilge na hAlban sa Colaisde Bheinn na Faoghla.
Planau Cyfrwys
Yn diweddar dw i wedi bod yn meddwl am beth ydw i eisiau gwneud yn y dyfodol. Wel, a dweud y gwir, dw i wedi bod yn meddwl am y peth hyn ers cryn dipyn o flwyddyn. Dw i’n ystyried ymuno â’r syrcas, dyfod yn athro, gwneud gradd Meistr, neu gwneud rhywbeth hollol wahanol fel beicio neu sglefrolio o gwmpas y byd.
Pam? Wel, dw i wedi gweithio yn yr un swydd dros yr wyth mlynedd diwethaf. Er fod nghyflog yn dda, dydy hi ddim y swydd mwyaf diddorol yn y byd, ac hoffwn i’n gwneud rhywbeth wahanol, ac efallai byw rhywle arall. Gobeithio y blwyddyn nesa gallaf byw ar y incwm o Omniglot hefyd.
Ar hyn o bryd, fy nghynllun yw gwneud gradd Meistr yn y ieithyddiaeth ym Mrifysgol Cymru, Bangor y flwyddyn nesa. Bydd hynny’n rhoi cyfle i fi ffurfioli a gwella ngwybodaeth am ieithyddiaeth, a gobeithio bydda i’n rhugl yn y Gymraeg ar ôl blwyddyn yno.
Ar ôl hynny, effallai bydda i’n gwneud cwrs mewn cerddoriaeth traddodiadol a Gaeleg yr Alban yng Ngholeg Benbecula.
Cerddoriaeth
Dwi’n hoff iawn cerddoriaeth, yn enwedig cerddoriaeth o Iwerddon, o’r Alban ac o Gymru. Teulu cerddorol yw nheulu i – mae fy mam yn canu mewn corau yn gyson ac yn canu’r piano o bryd i’w gilydd. Mae mrawd yn chwarae’r trymped a chwaraeodd y trombôn pan oedd e’n ifanc. Chwaraeodd ‘n chwaer y piano, y sielo ac y recorder, ond dydy nhad ddim yn chwarae unrhyw offerynnau.
Dechreuais innau chwarae’r piano pan o’n i’n saith oed, a chwaraeais am bum mlynedd. Ac wedyn, ar ôl i mi fethu yr arholiad cerddorol grâd 2, dechreuais chwarae’r clarinét a chwaraeais am saith mlynedd. Teimlais yn fwy brwdfrydig am chwarae’r clarinét na’r piano, felly ymarferais yn fwy aml a dysgais ef hyd at lefel eithaf uchel. Dysgais y sacsoffon ar fy mhen fy hun, a chwaraeais y clarinét bas am sbel hefyd. Ceisiais ddysgu’r gitâr a’r harmonica, ond heb mwy o lwyddiant.
Chwaraeais mewn bandiau yn yr ysgol, a mynychais ysgol cerddoriaeth lleol dwywaith yr wythnos lle chwaraeais mewn bandiau chwyth, bandiau mawr a cherddorfa. Canais yng nghôr yr ysgol am sbel hefyd.
Dechreuais chwarae y chwiban pan o’n i’n bymtheg oed a chwaraeais am bum mlynedd. Chwaraeais alawon o Iwerddon yn bennaf, dechreuais wrando ar cerddoriaeth o Iwerddon a syrthiais mewn cariad â’r iaith Gwyddeleg. Dyma y prif rheswm pam o’n i’n eisiau dysgu Gwyddeleg o hyn ymlaen.
Yn ystod fy ail blwyddyn yn y prifysgol, o’n i’n yn Taiwan, Japan a Tsieina a es i ddim â fy offerynnau. Na barheais chwarae nhw ar ôl ddes i adref, rhywbeth ydw i’n difaru yn fawr.
Pan es i i Glencolmcille ers dwy flynedd, dechreuais chwarae’r chwiban un waith eto, a dwi’n chwarae bron bod dydd bellach. Dw i’n canu caneuon yn y Wyddeleg, yn Aeleg yr Alban ac yn y Gymraeg yn aml hefyd. Ers i mi ddechrau dysgu Cymraeg, dw i wedi ymddiddori mewn cerddoriaeth yn y Gymraeg, yn enwedig roc a phop Cymraeg.
Ceol
Is breá liom ceol, go háirithe ceol as Éirinn, as Albain agus ón Bhreatain Bheag. Tá ceol ag beagnach gach éinne i mo theaghlach (ach amháin m’athair) – bíonn mo mháthair ag seinm an pianó agus bíonn sí ag canadh sna cóir chomh maith. Bíonn mo dheartháir ag seinm an stoc agus bhí sé ag seinm an trombón nuair a bhí sé níos óige. Bhí mo dheirfiúr ag seinm an pianó, an dordveidhil agus an fhliúit Shasanach.
Thosaigh mise an pianó a sheinm nuair a bhi mé seacht mbliana d’aois, agus bhí mé ag seinm ar feadh cúig bhliana. I ndiaidh theip an scrúdú ceoil grád 2 orm, thosaigh mé an chláirnéid a sheinm agus bhí mé ag seinm ar feadh seacht mbliana. Bhí mé níos díograiseach faoi an chláirnéid a sheinm na an pianó, dá bhrí sin, chleacht mé níos minice agus d’fhoghlaim mé í go dtí leibhéal measartha ard. D’fhoghlaim mé an sacsafón ar m’aonar, agus sheinm mé an dordchláirnéid ar feadh tamall freisin. Bhain mé triail as an giotár agus an orgán béil a fhoghlaim chomh maith, ach gan rath.
Sheinm mé i bannaí ar scoil, agus d’fhreastail mé scoil ceoil áitiúil dhá uair sa seachtain cá sheinm mé i bannaí gaoith, bannaí mór agus ceolfhoireann. Chanadh mé i cór na scoile ar feadh tamall freisin.
Thosaigh mé an fheadóg stáin a sheinm nuair a bhí mé cúig bliana deich d’aois. Sheinm mé foinn Gaelach go príomha, thosaigh mé ag éisteacht le ceol Gaelach agus thit mé i ngrá leis an Ghaeilge. Sin é an príomh-fhail atá mé ag iarraidh Gaeilge a fhoghlaim as sin amach.
I rith na dara bhliana dhom san ollscoil, bhí mé i Taiwan, sa tSeapáin agus sa tSín, agus níor thug mé m’uirlisí liom. Níor lean orm iad a sheinm i ndiaidh tháinig mé abhaile, rud éigin atá aithreachas orm faoi.
Nuair a chuaigh mé go Gleann Cholm Cille dhá bhliain ó shin, thosaigh mé an fheadóg stáin a sheinm arís eile, agus bím ag seinm beagnach gach lá anois. Bím ag canadh amhráin i nGaeilge, i nGaeilge na hAlbain agus as Breatnais go minic chomh maith.
Sgwrs / Comhrá
Ddoe ces i dau sgwrs ar MSN yn Gymraeg, ac oedd hynny y tro cyntaf ydw i wedi sgwrsio fel ny. Wel oedd un sgwrs yn Gymraeg yn bennaf gyda ychydig o Saesneg o bryd i’w gilydd. Dechreuodd y llall yn Gymraeg, yn wedyn parhaodd yn Almaeneg. Dwi’n dechrau teimlo yn mwy hyderus am sgrifennu y Gymraeg, ac y Wyddeleg hefyd, i raddau.
Inné rinne mé comhrá ar MSN as Breatnais, agus bhí sé an chéad uair a rinne mé comhrá mar sin. Bhuel bhí comhrá amhain as Breatnais den chuid is mó le beagan Béarla ó am go ham. Thosaigh an comhrá eile as Breatnais, agus ansin lean ar aghaidh as Gearmáinis. Tosaím ag mothaigh níos féinmhuiníneach agus Breatnais a scríobh, agus Gaeilge chomh math, ar bhonn is lú.
I had chatted to a couple of people in Welsh on MSN yesterday, and it was the time I’ve done that. Well one of the chats one mainly in Welsh, with a bit of English now and then, while the other chat started in Welsh, then continued in German. I beginning to feel more confident about writing in Welsh, and also in Irish, to a lesser extent.